Kadına ve çocuğa kılıç kaldırana-Ölüm
Yolcuya barınak ve yiyecek vermeyene –Ölüm
Çalıntı mal satana – Ölüm
Savaşta kılıcını bırakana –Ölüm
Kılıcını bırakanın arkadaşına da – Ölüm
Suya işeyen ve suyu kirletene de –Ölüm
Casusa, yalancı şahitlere ve büyücülere –Ölüm
Başkasının yanında yemeğini yemek isteyen, onu yemeğe ortak etmese – Ölüm
Dünyayı Yerle Bir Eden Moğol Hükümdarı -- Cengiz Han
Yukarıda kanunlarını okuduğunuz ‘’Cengiz Han,’’ tarihin gördüğü en büyük komutanlardan biridir. Tüm dünya tarafından genelde acımasız ve kana susamış bir fatih olarak gözükse de, Moğolistan'da oldukça sevilen bir sembol hâline gelmiştir.
1162 yılında doğduğunda avucunun içinin kanla dolu olduğu rivayet edilir. Okuma yazma bilmeyen Cengiz Han; çocukluğu sırasında Moğol aristokratlarından olan babası düşmanları tarafından öldürülünce esir alınmıştır.
Çocuk öldürmenin yasak olduğu Moğol kanunlarında büyüdüğü zaman öldürülmek üzere esir tutulur. Bir süre sonra gelecekte generallerinden biri olacak Çilayun'un yardımı ile kaçar. Ordu kurar ve fetihlere başlar. Bu fetihler sırasında büyük katliamlar yapmıştır.
Cengiz Han, Buhara'ya girdiğinde otuz bin kişiyi öldürmüş, binlerce kadın ve çocuğu da esir almıştır. Halka yaptığı konuşmada
"Ben Tanrı'nın cezasıyım! Eğer çok büyük günahlar işlememiş olsaydınız, Tanrı benim gibi bir cezayı size göndermezdi." demiştir.
‘’ Sadece bir budala kazanamayacağı savaşa girer ’’ diyen Cengiz Han Büyük İskender’in dört (4) katı, Roma imparatorluğunun (2) katı büyüklüğünde bir imparatorluk kurmuştur.
Cengiz Hanın liderlik becerileri sadakat kavramı etrafında şekillenmiştir. Kaynaklara bakılırsa politik ve askeri hiyerarşisine bağlanabilecek yetenek ve istekte kişileri ordusuna almıştır. Kendi liderlerine bağlılık gösteren kişilere-düşman ordudan bile olsalar-arka çıkmış, onlara zarar vermekten kaçınmıştır.
Yetenekli olan herkes yükselmek ve terfi etmek konusunda eşit haklara sahipmiş. Göçebe olarak yaşamış olmanın etkisiyle kişisel servete önem vermemiş fetihler esnasında eline geçen değerli malları kendisiyle savaşanlara ve bağlılık gösterenlere dağıtmıştır.
Ülke topraklarını düzenli bir şekilde organize eden her kabileye toprak vermiş ve sosyal reformu başlatmıştır. Halkını uzun süredir hasret kaldıkları birlik, nizam ve güvenliğe kavuşturmuştur. İddia edilenlere göre seyyahlar ve tüccarlar Cengiz Han’ın egemenliği altındaki topraklarda korku ve tehlikeden uzak, özgürce gezerlermiş. Sistemli bir şekilde disiplini sağlaması, asi gelenleri gözlerinin yaşına bakmaksızın şiddetli cezaya çarptırması; öte yandan yetenekli, sadık ve başarılı kişileri ödüllendirmesi, Cengiz Han’ın kendi sanıyla birlikte kurduğu imparatorluğun sınırlarının da büyümesini sağlamıştır.
Büyük bir posta sistemi kurmuştur. Ulaklar bir günde 200 km. yol gitmiştir. Ulakların bu hızı o dönem için ( ortaçağ) ekspres servisi olarak adlandırılmıştır.
Yaptığı savaşların en kötüsü Perslerle yaptığı savaştaki kıyımdır. Bunun nedeni ise ticaret yapmak için Pers hükümetine gönderdiği elçinin başının kesilerek bir pakette Cengiz Han’a gönderilmesidir. Bu hareket üzerine sefere çıkmış, Pers İmparatorluğu’nu savaşta yenilgiye uğratmış ve taş üstünde taş bırakmamıştır.
Konuk – (Cuci)
Cengiz Han (Timuçin), Börte ile 16 yaşındayken evlilik düğünü yaptı. Eşi Börte hep tek imparatoriçeydi.
Cengiz Han'ın en büyük oğlu Cuci'nin babasının kim olduğuna değin hep sorular olmuş ve Cengiz Han sonrasında da bu tartışmalar İmparatorlukta devam etmiştir. Timuçin ile Börte evlendikten sonra; Börte Merkitler tarafından kaçırılmış ve bir adamın karısı yapılmıştır. Kurtarıldıktan yaklaşık dokuz ay sonra da doğum yapmış; Cengiz Han da emin olamadığı için oğluna Moğolca "konuk" manasına gelen Cuci ismini koymuştur. Yine de Cuci'ye her zaman öz oğlu gibi davranmıştır.
Moğol geleneği uyarınca mezarının gizli tutulması için birçok at mezarın üstüne gezdirilerek mezarın belirginliği giderilmiştir.800 yıldır mezarının yeri bulunamamıştır.
National Geographic'in araştırmasına göre; Cengiz Han, Dünya'da ırkı en fazla devam eden kişidir. (16 milyon kişi)
Michael H. Heart'ın tarihin en fazla etki bırakan liderleri arasında 29'uncu olmuştur.
National Geographic tarafından tarihin en önemli 50 politika liderlerinden biri seçilmiştir.
Carnegie Enstitüsü Küresel İklim Bölümü tarafından dünya tarihinin ilk küresel soğutmacısı seçilmiştir. İmparatorluğu sırasında ele geçirilen topraklar göçebe Moğollar tarafından ekilmemiş ormanlar çoğalmıştır. Diğer bir tarifle, Cengiz Han’ın istilası dünyada büyük bir alanda ormanların yeniden yayılmasına ve bu yeni ormanların da atmosferden daha fazla karbon temizlemesine yol açmıştır.
Su için çıkardığı yasalar belki de ileriyi de görebilen bir komutan olduğu içindir. Sizce de günümüzde en önemli yaşamsal kaynağımız su değil mi? Belki yüzyıl sonra enerjinin yerini su savaşları alacaktır.
Şişmanlık sorumuzun cevabı ve bu haftaki sorumuz.
Selam ve saygılarımla
Şişmanlık; insanların, tarım yapıp yerleşik hayata geçmesi ve yiyecek temin etme sorunundan kurtulunca ortaya çıkmıştır.
‘’Labirent’’nedir, Niçin kullanılmıştır?
