Genel olarak,
a) Türk vatandaşı olmak, 2014 yılında doğumla Türk vatandaşı olup da çıkma izni almak suretiyle Türk vatandaşlığını kaybetmiş olanlara yurt dışında Türk vatandaşı ola-rak geçen süreleri borçlanma hakkı verilmiştir.
b) Belirli nitelikte yurtdışı çalışma süreleri bulunmak,
c) Yurtdışı hizmetleri belgelendirmek,
d) Yazılı istekte bulunmak,
Şartları aranmaktadır.
Kimler borçlanma yapabilir?
Belirli nitelikte yurtdışı süreleri bulunmak gerekmektedir. Her şeyden önce yurtdışı borçlanması yapabilmek için, mutlaka yurtdışında ikamet edilen bir sürenin bulunması ve bu sürenin de mevzuatta borçlanma kapsamında tanımlanan bir hali kapsaması gerekiyor.
Yurtdışında geçen sigortalılık süreleri, bu süreler arasında veya sonunda her birin-de bir yıla kadar olan işsizlik süreleri ile ev kadını olarak geçen sürelerin değerlendirile-ceği öngörülmüştür.
Bu önemli kavramları biraz daha detaylandırmak uygun olacaktır.
Sigortalılık süreleri
Sigortalılık süresi, borçlanma kapsamındaki sürenin bulunduğu ülke mevzuatına göre ikamet süreleri hariç, çalışılmış ya da çalışılmış süre olarak kabul edilen süreleri ifade etmektedir.
Çalışılmış olarak kabul edilen süreler, ilgili ülke mevzuatına göre fiilen çalışılmadığı halde çalışmaya eşdeğer süre olarak kabul edilip, hizmet cetvellerinde eşdeğer süre ola-rak gösterilen, aylığa hak kazanmada ve aylık hesabında değerlendirilen sürelerdir.
İlgili ülke mevzuatına göre çalışılmış veya eşdeğer süre olarak kabul edilen ikamet sürelerinin çalışılmış süre olarak değerlendirilmesine imkân bulunmadığından, borçla-nılması mümkün değildir.
Bu durumda, borçlanmaya esas hizmet cetvellerinde bildirilen çalışma süreleri (mecburi prim ödeme süreleri, kendi nam ve hesabına çalışmalardan dolayı zorunlu ve isteğe bağlı prim süreleri, sigortadan muaf cüzi çalışma gibi) ve bu çalışma sürelerine eşdeğer sürelerin (isteğe bağlı prim ödeme süreleri, çocuk yetiştirme süreleri, işsizlik ödeneği süreleri, hastalık ödeneği süreleri, bakım süreleri, borçlanma yoluyla ödenen primlere ait süreler gibi) tamamı, başvuru sahibinin kısmi borçlanma hakkı saklı kalmak kaydıyla borçlanma kapsamında değerlendirilebiliyor.
İşsizlik süreleri
İşsizlik süresi ibaresi, ilgili ülke mevzuatına göre çalışma süreleri ile bu çalışma sü-relerine eş değer süreler haricinde o ülkede çalışılmadan geçen süreyi ifade eder.
Ancak, işsizlik sürelerinin tamamının borçlanma kapsamında değerlendirilmesine imkân bulunmadığından, sigortalılık süreleri arasında veya sonunda her birinde olmak kaydıyla bir yıla kadar olan yurtdışında geçen işsizlik süreleri borçlandırılmaktadır. İkamet süreleri ve boşta geçen süreler de bu kapsamda değerlendiriliyor.
Ev kadını olarak geçen süreler
Yurtdışında ev kadını olarak geçen süreler, medeni durumlarına bakılmaksızın ka-dınların sigortalılık süreleri haricinde yurtdışında bulundukları süreleri ifade eder. Bu süreler işsizlik süresi veya boşta geçen süreler kapsamında değerlendirilmiyor, borçlanma talebinde bulunanların yurtdışında ev kadını olarak geçen sürelerinin diledikleri kadarı borçlandırılıyor.
Mevzuatımızda, yurtdışında çalışmayan kadının borçlanabilmesi mümkün iken, Türkiye’ de çalışmayan kadının bu süreleri borçlanamaması, bize göre bir eşitsizliği ifade ediyor.Başka bir yazıda görüşmek üzere hoşça kalın.
TURGUT DURAK
MALİ MÜŞAVİR